We weten inmiddels dat de zon niet om ons draait, maar dat wij het zijn die om de zon heen draaien. Toch ervaren we onszelf nog steeds als middelpunt en voelen we ons heerser. De scheidslijn die we hebben getrokken tussen onszelf en onze omgeving (de ons omringende planten en dieren, maar ook de steden en snelwegen) is diep. Wat maakt dit patroon zo hardnekkig? Hoe kunnen we opnieuw kijken naar de relatie die we hebben met onze omgeving en het zelfbeeld dat daaraan gekoppeld is?
Tijdens Oerol 2018 zijn we 10 dagen lang in gesprek gegaan met het publiek. Honderden bezoekers per dag hebben we gevraagd hoe ze de verhouding tussen mens en natuur ervaren. We hebben het landschap tot onderzoeksruimte gemaakt en via objecten en het veranderend waddenlandschap gesproken. Hier een eerste greep uit de uitspraken die gedaan werden.
Wij mensen zijn geneigd de natuur in het midden te zetten, maar de natuur vraagt daar niet om. Voor de natuur doet het er niet toe.
De natuur denkt niet: ik ben natuur. Wij denken. Wij denken: wij zijn natuur.
Op de een of andere manier hebben wij onszelf erboven geplaatst. Maar dat is niet zo.
We zijn als mensen net zo veerkrachtig als de natuur, maar dat zijn we vergeten.
Wij hebben de natuur kapot gemaakt.
Wij staan op afstand.
Ik zou het helemaal niet erg vinden als het menselijk ras uitsterft.
In onze strijd elkaar te beheersen – de mens de natuur en andersom – gaan we ten onder aan elkaar.
De natuur zet me stil.
De natuur zit vol herinneringen.
Ik ben tegelijkertijd een verzameling moleculen en een mens met een naam, een huis en een auto. Ik ben deel van de natuur en ik sta er los van. Allebei.
Ik geloof niet dat wij dit handelend kunnen oplossen. We kunnen ons beter terugtrekken. Niets doen.
Als ik in de supermarkt sta, met een ingepakte komkommer in mijn handen, zinkt de moed me in de schoenen.
Peter Rombouts (begeleider)
Iedere tien minuten stapt een bezoeker van Oerol in mijn container die is omgebouwd tot een atelier, gespreksruimte, onderzoekslaboratorium en vooral ontmoetingsplaats. Iedere tien minuten een nieuw verhaal, nieuwe denkbeelden, nieuwe herinneringen en nieuwe inzichten over hoe wij als mens ons verhouden tot de natuur.
Kies een voorwerp dat staat voor de natuur. Kies een voorwerp dat staat voor jou. Kies een voorwerp dat staat voor dat wat onvermijdelijk is. Wat heb je nodig?
De natuur staat op afstand. De natuur zit in ons. De natuur is de bron van alle leven. De natuur maakt alles mogelijk. De natuur staat centraal. De natuur is onaangeraakt. De natuur is er. De natuur zal er altijd zijn. We mogen de natuur niet vergeten.
We maken opstellingen met objecten. We vragen de bezoeker een object te kiezen dat staat voor natuur en dit een plek te geven op een wit vlak. Vervolgens kijken we. De objecten beginnen terug te spreken. Ze laten nieuwe dingen zien en brengen associaties opgang. Een walnoot komt te staan voor de verborgen kern, een stuk steen voor de tijd die zijn sporen achterlaat, ijzeren ringen staan voor de cyclus van leven en dood en een stuk glas voor de helderheid en hardheid van de natuur. Door het gesprek te laten verlopen via de objecten ontstaan nieuwe betekenissen. Vervolgens vragen we de bezoeker een object te kiezen voor zichzelf en deze te plaatsen in verhouding tot die natuur.
Ik ben onderdeel van de natuur. Ik sta op afstand. Ik voel me schuldig want ook ik maak de natuur kapot. Alles is één. De natuur overweldigd mij. Ik kan niet zonder natuur.
Wat is onvermijdelijk? Wat komt er op ons af? Wat is onontkoombaar? Deze vraag stemt tot nadenken, soms tot verwarring. Het onvermijdelijke laat zien dat we als mens ergens voor staan. Het vraagt aandacht al luisteren we niet altijd.
We maken de natuur kapot met onze luxe levensstijl. De dood is onvermijdelijk voor de mens maar de natuur zal blijven. Het water is onvermijdelijk. Vernietiging is onvermijdelijk maar de natuur zal herstellen, de mens waarschijnlijk niet. De scheiding tussen de mens en natuur wordt alleen maar groter. Er is niets onvermijdelijk.
De laatste vraag die we stellen: wat heb je nodig?
Inzicht, gezamenlijke verantwoordelijkheid, moed, wilskracht, zachtheid voor de natuur en onszelf, het onder ogen zien van de onvermijdelijkheid, liefde, rust om stil te staan, nabijheid van de natuur, aanvaarden dat de natuur verbindt en meedogenloos is tegelijkertijd, onze eigen schuld onder ogen zien.
Steeds ben ik opnieuw geraakt. Geraakt door de mensen die in het gesprek open en kwetsbaar zijn. Ik ontdek gesprek voor gesprek de lagen, nuances, verschillen, tegenstellingen, moeilijkheden, paradoxen en emoties van de verhouding tussen mens en natuur. Ik ben diep geraakt en verwonderd door de mensen die langskomen om hun denkbeeld vorm te geven. Ik ben soms teleurgesteld in de onmacht die mensen ervaren. Ik voel de pijn die mensen ervaren die voortkomt uit diezelfde onmacht. Ik voel het ongemak in het onder ogen zien van hoe je zelf een bijdrage levert en deel neemt aan de verwoesting van de natuur. Ik zie de hoop die vaker in de natuur ligt, dan in de mens. Ik voel rust en berusting in de ogen van de mensen die zeggen dat wij allemaal natuur zijn en dat het is zoals het is. Ik voel mij in mijn vierkante container, geplaatst aan de dijk, dichtbij het wad van Terschelling verbonden met de natuur die door de mensen een stemt krijgt.
Rick Steggerda (begeleider)